گروه فقه و حقوق شافعی

از نظر تاریخی، مذهب شافعی یکی از با سابقه ترین و ریشه دارترین مذاهب فقهی ایران است. شخصیت های بزرگ، فرهنگ ساز و تأثیر گذاری چون امام الحرمین جوینی، فخر رازی، امام محمد غزالی، خواجه نظام الملک، شيخ مصلح الدين سعدي شيرازي، خواجه حافظ شيرازي، ابواسحاق اسفراینی، ابو اسحاق شیرازی، ابن حاجب شهرزوری، همگی ایرانی و شافعی مذهب بوده اند.
تحصیل و تدریس فقه شافعی در ایران از دیرباز جایگاه ممتاز و والایی داشته است. مدارس نظاميه كه نقش بسزايي در شكوفايي علوم اسلامي داشته اند، به دست دانشمندان شافعی تأسیس و اداره شده است و حاصل آن پرورش هزاران عالم در زمینه های مختلف بوده است. تسامح و تیسیر، دعوت به همدلی و وفاق و توصیه به اجتناب از اختلاف، به عنوان یکی از مبانی اولیه و غالب برفتاوی و اجتهادات مذهب شافعی به شمار می رود امری که پایداری مذهب شافعی و تحسین دانشمندان سایر مذاهب را به دنبال داشته است.
در ارتباط با سابقه نوین دانشگاهی در عصر حاضر باید گفت که از سال 1329 هجری شمسی در اثر تلاش « دارالتقریب » و همزمان با تأسیس کرسی فقه جعفری در دانشگاه الأزهر مصر، در دانشگاه تهران نیز کرسی فقه شافعی و حنفی ایجاد شده است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مذهب شافعی به عنوان یکی از مذاهب معتبر، به رسمیت شناخته شده و بر همین اساس پیروان این مذهب در انجام آداب دینی مطابق مذهب خود آزاد هستند و حق دارند مسائل و احکام فقهی خود را مطابق مذهب خویش بیاموزند.
در این راستا گروه فقه شافعی دانشگاه تهران از سال 1369 هجری شمس و دانشگاه مذاهب اسلامی از سال 1375 اقدام به پذیرش دانشجو کرده اند.
رشته فقه و حقوق شافعی دانشگاه مذاهب اسلامی که پیش از این، عنوان رشته فقه شافعی را بر خود داشت و بنا به تقاضای دانشجویان و به منظور کاربردی کردن آن وتسهیل در اشتغال فارغ التحصیلان این رشته پس از ایجاد تغییراتی در برنامه آموزشی و افزودن واحدهای حقوقی به برنامه درسی آن به عنوان جدید تغییر نام یافت، همزمان با تأسیس دانشگاه مذاهب اسلامی و همراه با پذیرش اولین دوره دانشجویان، هر سال پذیرای جمعی از دانشجویان مستعد، زبده و علاقه مند از اقصی نقاط کشور است تا ضمن آشنایی با احکام فقهی مذهب خود به شیوه دانشگاهی، با اخذ مدرک رسمی مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری زمینه اشتغال آن ها در یکی از ادارات و مراکز دولتی و غیر دولتی فراهم آید.

دروس پایه و تخصصی
دروس پایه این رشته که غالباً دروس مشترک سایر رشته های دانشگاه مذاهب اسلامی است در مجموع 56 واحد درسی است که زمینه فراگیری صرف و نحو، بلاغت عربی مهارت های ترجمه از عربی به فارسی و بالعکس، مکالمه به زبان عربی، تجوید و آواشناسی، منطق، فلسفه، کلام، تفسیر قرآن، تاریخ اسلام، وضعیت سیاسی – اجتماعی مسلمانان در عصر حاضر و پراکندگی جغرافیایی آنها در جهان، فرهنگ تقریب، آشنایی با ادیان و روش تحقیق را با روشهای علمی و دانشگاهی و با بهره گیری از تجارب موفق حوزوی برای دانشجویان فراهم می کند. دروس تخصصی این رشته نیز مشتمل بر 69 واحد درسی در زمینه های فقه، اصول فقه، قواعد فقه، تاریخ فقه و فقهاء، آیات الأحکام، علم حدیث، حقوق جزای عمومی، حقوق جزاي اختصاصي، حقوق تجارت، حقوق خانواده، آئین دادرسی، حقوق بین الملل اسلام و حقوق تطبیقی است که توسط اساتید مجرب تدریس می شود.

بسترهای آموزش
دروس این رشته به تناسب درس ممکن است به صورت تئوری یا تئوری - عملی ارائه شود. در دروسی همانند روش تحقیق، برخی از واحدهای زبان عربی و انگلیسی و تربیت بدنی در کنار آموزشهای تئوری در کلاس، مهارت های عملی آنها نیز در کتابخانه ها، لابراتورهای زبان، سالن های ورزش و... به دانشجویان آموخته می شود. علاوه بر این برخی از اطلاعات مورد نیاز دانشجویان ضمن مسافرت های علمی یا از طریق دایر کردن کارگاههای تخصصی توسط متخصصان علوم مربوطه همانند کارگاه رؤیت هلال،بازدید از رصد خانه و... به آنها آموزش داده می شود. بازدید از مراکز مهم علمی – تحقیقاتی و کتابخانه های معتبر به منظور فراگیری عملی روش تحقیق و تألیف، بازدید از مراکز نگهداری نسخ خطی برای آموختن اصول و فنون نگهداری نسخ خطی و روشهای تصحیح، تعلیق و چاپ آنها، بازدید از دادگستری ها برای آموزش فنون و روشهای داوری و محاکمه، بازدید از مراکز پزشکی قانونی به منظور یادگیری نحوه تعیین دیه و خسارات ناشی از جنایات و صدمات و جراحات وارده بر اعضاء و جوارح بدن و... از جمله مواردی است که در برنامه های آتی گروه قرار گیرد.

زمینه های تبحر فارغ التحصیلان
دانش آموختگان این رشته به طور عام در علوم اسلامی و به طور خاص در زمینه احکام اسلامی تبحر می یابند. در واقع می توان گفت که فارغ التحصیلان این رشته علاوه بر آشنایی با زبان انگلیسی می توانند در زبان عربی در حد فهم متن، مکالمه و ترجمه، صاحب مهارت شوند، اما عمده مهارت آن ها در زمینه فقه، اصول فقه و حقوق اسلامی خواهد بود. آنان می توانند در مسائل قضایی و حقوقی، احکام شرعی مربوط به عبادات و معاملات، امور مربوط به مسائل خانواده چون نکاح، رضاع، طلاق و غیره اظهار نظر کنند.

کیفیت ادامه تحصیل
خوشبختانه امکان ادامه تحصیل برای دانشجویان این رشته تا آخرین مقطع (دکتري) در داخل کشور وجود دارد. هم اکنون دانشگاه تهران در مقطع تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتري)، دانشگاه مذاهب اسلامي در مقطع كارشناسي ارشد در رشته فقه مقارن و حقوق اسلامي و دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات تهران در مقطع كارشناسي ارشد در رشته فقه شافعي دانشجو می پذیرد. علاوه بر آن مقدمات ايجاد اين رشته در مقطع دكتري تخصصي در دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات تهران نيز فراهم شده است. دانشگاه کردستان هم ایجاد دوره کارشناسی ارشد این رشته را در برنامه های آینده خود قرار داده است. ادامه تحصیل در این رشته در اکثر قریب به اتفاق کشورهای اسلامی نیز تا مقطع دکتري امکان پذیر است. مدرک بسیاری از دانشگاه های کشورهای اسلامی هم توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد ارزیابی و پذیرش قرار گرفته است. بنابراین علاقه مندان به ادامه تحصیل در کشورهای خارجی می توانند با اخذ مدرک از دانشگاه های معتبر آن کشورها، دغدغه ای برای ارزیابی مدارک خود در ایران نداشته باشند.

چشم انداز و آتیه شغلی فارغ التحصیلان
از آنجایی که مدت زیادی از فارغ التحصیل شدن دانشجويان این رشته نمی گذرد داوری در مورد وضعیت شغلی آن ها کمی زود است. اما در همین مدت زمان اندک می توان گفت که توانسته اند جایگاه شغلی خوبی برای خود بیابند، طوري كه بسیاری از آن ها در دوره های کارشناسی ارشد و دکتري پذیرفته شده اند و این نوید بخش آتیه شغلی خوبی برای آنان است. حتی تعدادی از آن ها هم اکنون در دانشگاه ها مشغول به تدریس اند. گروهی نیز به خاطر حسن سلوک و پس از اثبات لیاقت و توانایی تخصصی خود در مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و دانشگاه مذاهب اسلامی دعوت به کار شده اند. دانشگاه مذاهب اسلامی هم برای جذب اعضای هیأت علمی، اولویت را به فارغ التحصیلان همین دانشگاه داده است. برخی نیز در ادارات دیگری چون آموزش و پرورش، کمیته امداد و... به کار اشتغال دارند. امکان جذب و به کارگیری فارغ التحصیلان این رشته در دادگستری، دفاتر ثبت اسناد و املاک، دفاتر ازدواج و طلاق، کانون وکلای دادگستری، مشاوران حقوقی و... فراهم است و به طور کلی می توان گفت که درصد جذب فارغ التحصیلان این رشته در بازار کار بهتر از رشته های مشابه بوده است.

اساتید
خوشبختانه عمده افرادی که در رشته فقه و حقوق شافعی دانشگاه مذاهب اسلامی در حال تدریس هستند، از اساتید شناخته شده و برجسته حوزه و دانشگاه در زمینه فقه شافعی هستند. گروه در تلاش است تا بتواند اساتید متخصص دیگری را برای تدریس در دانشگاه دعوت و از تجارب علمی آن ها استفاده کند.

کیفیت دروس تخصصی ارائه شده
دانشگاه مذاهب اسلامی به دلیل نوپا بودن نتوانسته، اعضای هیات علمی كافي را به صورت تمام وقت در اختیار داشته باشد، اما همین مساله باعث شده است که با دعوت از استادان برجسته و موفق دانشگاه های معتبر، افتخار میزبانی آن ها را داشته باشد. در واقع تدریس دروس دانشگاه مذاهب اسلامی اکثراً بر عهده استادانی است که تجربه سال ها تدریس موفق را در دانشگاه های معتبر یا حوزه های علمیه داشته اند. طبیعی است اگر دانشجویان و مجموعه دانشگاه از عملکرد درسی هر یک از اساتید رضایت کافی نداشته باشند، در ترم های بعد از آن ها دعوت به عمل نخواهد آمد و این حسن بزرگی است که در عمل موفقیت های بزرگی را برای دانشگاه به همراه داشته و باعث شده تا سطح کیفی دروس ارائه شده در این دانشگاه در اکثر موارد بالاتر از موارد مشابه در دانشگاه های دیگر باشد.

موفقیت فارغ التحصیلان رشته فقه شافعی در مقطع کارشناسی ارشد و دكتري
خوشبختانه در سال های اخیر اکثرا رتبه های 1 و 2 کارشناسی ارشد رشته فقه شافعی دانشگاه تهران را فارغ التحصیلان دانشگاه مذاهب اسلامی کسب کرده اند و تعدادي نيز در مقطع دكتري اين دانشگاه پذيرفته شده و هم اكنون فارغ التحصيل شده يا مشغول به تحصيل مي باشند و این موفقیت بزرگی برای گروه فقه و حقوق شافعی دانشگاه مذاهب اسلامی به شمار می رود.
نظر به آن که تعداد فارغ التحصیلان رشته فقه و حقوق شافعی در کل کشور زیاد نیست و نیاز کشور به فارغ التحصیلان این رشته مرتفع نشده و بازار کار آنان اشباع نشده است، امکان جذب آن ها، بیش از سایر رشته های مشابه است. علاوه بر این به دليل تعداد کم شرکت کنندگان، امکان ادامه تحصیل آن ها در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتري زیاد است. مضافاً اینکه کمبود فارغ التحصیلان رشته فقه شافعی در مقاطع تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتري) امکان جذب آن ها را به عنوان اعضای هیأت علمی دانشگاه افزایش می دهد.