شناسنامه علمي
1- مشخصات فردی:
نام و نام خانوادگی: عثمان يوسفي
مدرک تحصیلی: دکترای تخصصی
رشته ی تحصیلی: تاریخ اسلام
رتبه ی علمی: استادیار پایه ی5
محل خدمت: مذاهب اسلامی سنندج
maedeh856@gmail.com,
o.usefi@mazaheb.ac.ir
2- سوابق تحصیلی
کارشناسی تاریخ اسلام، دانشگاه مذاهب اسلامي ـ تهران 1381 با معدل 94/16
کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، دانشگاه تهران، 1384 با معدل 84/16
دکترای تخصصی تاریخ اسلام، دانشگاه تهران، 1389، با معدل 96/17
3- سوابق پژوهشی
3-1- پایان نامه ها:
كارشناسي ارشد: جامعه کردهای ایزدی؛ پیشینه تاریخی و حیات اجتماعی ـ فرهنگی 27/04/1384.
ز آغاز تا عصر حاضر
دکتری: پراکندگي و گسترش مذهب فقهي امام شافعي تا پايان قرن پنجم هجري: مباني و زيرساخت ها30/11/1389.
3-2- آثار منتشر شده:
کتاب
1. جامعه ی کردهای ایزدی؛ بررسی پیشینه ی تاریخی و حیات اجتماعی ـ فرهنگی از آغاز تا عصر حاضر، پژوهشکده تاریخ اسلام، 1391/ تهران.
2. تاریخ اسلام اختصاصی (1؛ )(از ميلاد رسول الله(ص) تا رحلت آن حضرت)، دبیرخانه شورای برنامه ریزی اهل سنت، 1391.
3.تاریخ اسلام (2)؛ دوران خلفای راشدین(رض)، دبیرخانه شورای برنامه ریزی اهل سنت، 1391.
4. تاریخ اسلام(3)؛ عصر اموی و عباسی، دبیرخانه شورای برنامه ریزی اهل سنت، بهار1396.
5. درسنامه ی فرهنگ تقریب (جلد اول)، دانشگاه مذاهب اسلامی، 1392/ تهران.
مقاله
1. جستاری در سلوک و اندیشه ی قاضی ابوبکر باقلانی، فصلنامه ی فروغ وحدت/شماره12، 1382بهار/تهران.
2. ابوالهذیل علاف: زندگانی، آثار و اندیشه های کلامی، مجله گروه تاریخ دانشگاه تهران، 6و7، 1383پاییز/ تهران.
3. تاریخ کُردستان علی ضوءالمکتشفات الأثریة، آفاق الحضارة/ شماره15، 1384بهار/ تهران.
4. تعصّب قبیله گرایی در دوران جاهلیّت؛ مفهوم و نمادهای آن، فصلنامه ی فروغ وحدت/شماره 14، 1387پاییز/ تهران.
5.جامعه ی کُردهای ایزدی؛ پژوهشی در وجه تسمیه و ریشه ی نژادی، پژوهشنامه ی مطالعات تاریخی فرهنگی تاریخ/ شماره1، 1388پاییز/ تهران.
6. مدخل "فرقه ی ایزدیه"، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1388/تهران.
7. تكوين شخصيّت علمي و مذهب فقهي امام شافعي، پژوهشنامه ی مطالعات تاریخی فرهنگی انجمن ایرانی تاریخ/شماره5، 1389پاییز/ تهران.
8. روش شناسي و جایگاه امام شافعي در علوم حديث ، مطالعات تاریخ اسلام، شماره8، 1390بهار/تهران.
9. مباني انديشهي سياسي محمد عبده، دانشگاه مذاهب اسلامی ـ همایش بین المللی "شیخ محمد عبده و علامه مظفّر"، 1390بهار/ تهران.
10. مدخل مذهب تسنن در مناطق کُردنشین"، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1392/تهران.
11. جمع آوری قرآن در عصر عثمان بن عفّان، هفته نامه سیروان، 11/07/1394.
12. کردهای ایزدی؛ هویت فراموش شده ی ایرانی، ماهنامه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی «چرو»، شماره24 و 25، اسفند1394 و فروردین95.
13. بررسی نقش بوداق سلطان موکری در تاریخ و معماری موکری، پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران/ش9، پاییز و زمستان 95/تهران.
14. ریشهی نژادی کرد در منابع اسلامی، مرکز کردستان شناسی دانشگاه کردستان و پژوهشکده فرهنگ و ارتباطات، 1395دیماه/تهران.
15. خاندان رازي و تحول در تاريخنگاري آندُلُسْ در دوره حكمراني امويان، فصلنامه تاریخ نگری و تاریخ نگاری، 1395 زمستان.
16- RaziFamily Role in the Development of Historiography of Andalusia 5th international conference on Behavioral sciences and social studies, 1395آذرماه/گرجستان
17. گسترش دین زرتشت در جزیره العرب و روابط پیامبر(ص) با زرتشتیان، پژوهش نامه تاریخ اسلام،ش22، تابستان1395.
18. سبک تاریخنگاری کُردها در دوره عثمانی(از سده ی 11-14هـ.ق)، نخستین کنفرانس دوسالانه بین المللی مرکز پژوهش های کردی ـ دانشگاه گوته فرانکفورت آلمان، 25-28شهریور95/ 16-19سپتامبر2017.
19. کُردهای ایزدی؛ جامعه و فرهنگ، نخستین کنفرانس دوسالانه بین المللی مرکز پژوهش های کردی ـ دانشگاه گوته فرانکفورت آلمان، 25-28شهریور95/ 16-19سپتامبر2017
20. طرح نادري و جنبش اتحاد اسلام در قرون 11 تا 13 هجري، همایش ملّی تقریب مذاهب و وحدت اسلامی، 12/02/1396.
21. عوامل واگرايي و موانع تقريب در دنياي اسلام، همایش ملّی تقریب مذاهب و وحدت اسلامی، 12/02/1396
22- The Change of Andalusian Historiography nternational Journal of Scientific Study, ژوئیه 2017
23. موقعیت اجتماعی اهل ذمه در عصر خلافت عمربن خطاب، پژوهشکده تاریخ اسلام، مطالعات تاریخ اسلام، ش39، زمستان1397.
24. خاندان رازي و تحول تاريخنگاري در آندلس، مجله تاریخ اسلام باقرالعلوم ش4، زمستان96 و بهار97.
25. واکاوی و تحلیل مناسبات سیاسی صارم بیگ موکری با شاه اسماعیل اول صفوی، پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران ش13، پاییزوزمستان 1397.
26.مواضع سیاسی نظامی پیامبر در مواجهه با مسیحیان جزیره العرب، پژوهش نامه تاریخ اسلام، سال هشتم شماره ۳۰، تابستان ۱۳۹۷.
27.بررسی جایگاه اداری اهل ذمه در عصر اموی مطالعه موردی؛ اهل ذمه عراق و شام، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، شماره1، بهاروتابستان1398.
29. نقش کردها در نبرد چالدران و پیامدهای آن، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، شماره2، پاییز و زمستان 1398.
4- سوابق آموزشی:
4-1- دانشگاه مذاهب اسلامي ـ تهران و سنندج(كارشناسي، كارشناسي ارشد و دکتری تاریخ اسلام)
4-2- دانشگاه پيام نور(کارشناسی فرهنگ و تمدّن اسلامی و تاریخ کارشناسی ارشد و دکتری تاریخ اسلام)
4-3- دانشگاه آزاد اسلامی سنندج( کارشناسی ارشد و دکتری تاریخ ایران اسلامی)
4-4- دانشگاه کردستان(کارشناسی گروه معارف اسلامی)
5- داوری ها، ارزیابی ها و نظارت های علمی:
5-1- داوری بیش از 60 عنوان مقاله برای مجلات معتبر علمی ـ پژوهشی تاریخ اسلام ، ایران و تاریخ محلی
5-2- داوری 10 عنوان کتاب و اثر پژوهشی
5-3- داوری 6 عنوان رساله دکتری تاریخ اسلام و 10 عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته تاریخ اسلام
5-4- داوری 6 طرح پژوهشی
6- راهنمایی و مشاوره ی پایان نامه ها:
6-1- راهنمایی 5 عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد
6-2- مشاوره 8 عنوان رساله دکتری تاریخ اسلام
6-3- مشاوره 10 عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد
7- سخنرانی و مصاحبه:
14 سخنرانی علمی در مجامع علمی و دانشگاهی
8- کسب رتبه و جوایز:
کسب رتبه پژوهشگر برتر دانشگاه مذاهب اسلامی در سال هاي 1396، 1397 و 1398 و کسب رتبه پژوهشگر برتر استان کردستان در علوم انسانی 96، 97 و98.
کسب رتبه ی برتر پایان نامه ی دکتری با عنوان: « پراکندگی و گسترش جغرافیایی مذاهب فقهی جهان اسلام» در دومین همایش بین المللی تقدیر از آثار و پایان نامه های تقریبی مجمع جهانی تقریب مداهب اسلامی و پژوهشگاه مطالعات تقریبی، مشهد، اردیبهشت1394.
راه یابی کتاب «تاریخ کُردهای ایزدی» به مرحله ی دوم داوری در ششمین دوره ی جشنواره ی جایزه ی ادبی جلال آل احمد، آذرماه1392.
کسب رتبه ی برتر به عنوان استاد تقریبی در سطح دانشگاه های استان کُردستان، دانشگاه پیام نور استان کُردستان، 24/10/1393.
9- برگزاری کارگاه و شرکت در کارگاه های آموزشی و نشست های علمی ـ تخصصی:
9-1- مجری و برگزارکننده 7 کارگاه آموزشی ـ پژوهشی
9-2- شرکت و حضور در 16 کارگاه آموزشی ـ پژوهشی
10- سوابق اجرایی و فرهنگی:
رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی واحد کردستان از 01/10/1398 تاکنون.
معاون دانشگاه مذاهب اسلامی واحد کُردستان، از 20/11/1394 تا 1/03/1397.
عضو کمیته ی داوری جشنواره: «امام رضا(ع) از دیدگاه اهل سنّت) در دانشگاه کردستان تابستان 1396.
نماینده دانشگاه در شورای فرهنگ عمومی استان کردستان.
عضویت در کمیته علمی همایش ملی وحدت اسلامی و تقریب مذاهب دانشگاه پیام نور مهاباد 12/02/1396
عضو كميته طرح وبرنامه شوراي عالی قرآن استان کردستان از تاریخ 01/01/1395.
عضو كميته علمي ـ پژوهشی کنگره 5400 شهید استان کردستان سازمان بسیج علمی کردستان.
عضو کمیته تقریب نمایندگی نهاد رهبری دانشگاه های استان کردستان.
عضو «شورای تحول برنامه ریزی آموزشی» دانشگاه مذاهب اسلامی تهران، از 12/03/1394.
مشاركت در راه اندازی مقطع کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی در مرکز سقز و کرمانشاه.
مشاور «فرهنگی ـ مذهبی» ریاست محترم دانشگاه پیام نور استان کُردستان از تاریخ 07/04/1394.
عضو کمیته علمی هشتمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران با موضوع: «همدلی اقوام ایرانی، انسجام و اقتدار ملی»؛ 20 و 21مهرماه1394 استان کردستان
دبیر علمی نخستین جشنواره ی بین المللی فرهنگی، ادبی، هنری و علمی تقریب بین مذاهب اسلامی با عنوان: «الفت، وحدت و اخوت اسلامی» اردیبشهت1395؛ پیام نور استان کردستان.
عضو فعال بانک سؤال در مرکز آزمون دانشگاه پیام نور از سال 1391 تاکنون.
عضو شورای فرهنگی دانشگاه پیام نور مرکز سنندج از 13-10-1393 تا 01/08/1395.
مشاور فرهنگی کانون های دانشجویی دانشگاه پیام نور سنندج.
عضو شورای فرهنگی دانشگاه پیام نور واحد هرسین از 07/08/1391 لغایت 01/07/1392.
عضو بسیج اساتید دانشگاه از 01/07/1390 تاکنون.
همکار علمی طرح پژوهشی "روزشمار سیره ی پیامبر اسلام(ص)" در پژوهشکده ی تاریخ اسلام از سال1390تا 1393.
عضو فعّال بسیج دانشجویی دانشگاه مذاهب اسلامی و مسئوول نیروی انسانی و پرسنلی از 26/10/1378 لغایت 04/06/1381.
عضو هیأت تحریریه ی فصلنامه ی آموزشی ـ پژوهشی فروغ وحدت در دانشگاه مذاهب اسلامی.
همکار کمیته ی علمی همایش بین المللی "صاحب سرّی، عزیزِ صد زبان: بزرگداشت هشتصدمین سال ولادت مولانا"، مؤسسه ی مطالعات فرهنگ و تمدّن ایران زمین، آبان1386.
کارشناس امور پژوهشی دانشگاه مذاهب اسلامی از 02/07/1384 لغایت 14/09/1385.
کارشناس دبیرخانه ی هیأت علمی کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی در مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی از 15/08/1381 لغایت 31/06/1384.
ویراستار علمی کتاب «اللمع در اصول فقه امام شافعی» تألیف: شیخ ابواسحاق شیرازی، ترجمه و تصحیح: دکتر حسن سرباز، انتشارات دانشگاه کُردستان، پاییز1393.
ویراستار مجموعه مقالات فارسی و عربی نخستین همایش ملّی قرآن کریم و زبان و ادبیات عرب در دانشگاه کُردستان آبان1390.
ویراستار فنّی و نمونه خوان سه دوره مجموعه مقالات کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی؛ دوره ی شانزدهم با عنوان: اسلام و جهان-شمولی(3جلد به زبان فارسی و 1 جلد به زبان عربی) اردیبهشت1382؛ دوره ی هفدهم با موضوع: بیداری اسلامی؛ مبانی و ارزش ها، چشم اندازها و سیاست-های آن(2جلد به زبان فارسی و 2جلد به زبان عربی) اردیبهشت1383؛ دوره ی هجدهم تحت عنوان: استراتژی تقریب مذاهب اسلامی(1جلد به زبان فارسی و 1 جلد به زبان عربی) فروردین1384.
دارنده ی گواهینامه ی مهارت های هفت گانه کار با رایانه (ICDL) از سازمان مدیریّت و برنامه ریزی کشور.
مسلط به زبان عربی و آذری در سطح درک مطلب، مکالمه و ترجمه.
رشته فلسفه و عرفان اسلامی همان گونه که از نام آن پیداست رشته ای است که در آن اندیشه های فلسفی و عرفانی دانشمندان مسلمان مورد توجه و بررسی قرار می گیرد. فلسفه و عرفان از جمله دانش هايی هستند که در آنها واقعیت عالم هستی مورد بحث واقع می شود. انسان در عالم با کثرتی مواجه است که ممکن است اجزاء آن از جمله وجود خودش را بی ارتباط با یکدیگر یافته و گمان کند هیچ پیوند و ربطی میان این کثرت ها وجود ندارد. این گمانه می تواند در طول زندگی وی به نوعی احساس خودبیگانی و غربت بیانجامد. فیلسوفان مسلمان با روشهای عقلانی و عارفان مسلمان با نکته سنجی هاي عرفانی نشان می دهند كه علیرغم وجود کثرت در عالم، نوعی ارتباط وسیع و ضروری میان آنها وجود دارد که در گرو وصل بودن به یک حقیقت متعالی یعنی حق و واجب الوجود معنا پیدا می کند. عالم از دیدگاه فیلسوف و عارف مسلمان، همچون حلقه های از هم گسیخته زنجیر نیست که هر یک به سویی روان است، بلکه همچون کلماتی که در یک عبارت لطیف و واحد، معنای زییایی را افاده می کند؛ وصل بودن، انس، غایت دار بودن و در مسیر بودن. این نکته مهم است که بدانیم در غرب بسیاری از انسانها به خاطر دور بودن از آموزه های دینی و فقدان برکاتی که در جوامع اسلامی از ناحیه اندیشه های عرفانی و فلسفی اسلامی وجود دارد، دچار مشکلات روحی و روانی متعددی شده اند. حتی برخی فیلسوفان غربی چون در مسیر تعقل و اندیشه های فلسفی به بیراهه رفته اند بیشتر از آنکه بتوانند مفری برای خلاصی از شبهات و مشکلات فکری خود جستجو کنند دچار سرگشتگی و وانهادگی شده اند. خوشبختانه به یمن وجود اندیشه های ناب اسلامی در حوزه فلسفه و عرفان این آفتها در جامعه اسلامی وجود ندارد. البته رشته فلسفه و عرفان در دانشگاه مذاهب اسلامی یک رشته منحصر به فرد است. چرا که رشته های مشابه در سایر دانشگاه ها یا میان عرفان و ادیان جمع كرده اند یا میان فلسفه و کلام، اما در دانشگاه مذاهب اسلامی، این رشته، فلسفه و عرفان را با هم تلفیق کرده است تا به اهداف ذهنی و عینی مورد اشاره دست یابد، اصلی که بسیاری از فیلسوفان مسلمان بر آن تأکید کرده اند. مبنی بر اینکه راه عقل و دل از هم جدا نیست و می توان آنها را دو بال برای پرواز در عالم معنویت و عقلانیت قرار داد محقق سازد.
دروس پایه و تخصصی
دروس مشترک : زبان و ادبیات فارسی، زبان و ادبیات عرب، زبان و ادبیات انگلیسی، فرهنگ تقریب، الدعوة الإسلامیه، تاریخ عمومی ادیان، تفسیر عمومی، فقه مقدماتی، آشنایی با علوم قرآن. دروس تخصصی: منطق، کلام، تاریخ تصوف و عرفان اسلامی، تفسیر عرفانی قرآن، متون عرفانی به زبان فارسی، متون عرفانی به زبان عربی، متون عرفانی به زبان انگلیسی، تاریخ فلسفه اسلامی، حکمت عملی، روش تحقیق، فلسفه اشراق، فلسفه مشاء، فلسفه متعالیه، تاریخ فلسفه غرب، متون فلسفی به زبان انگلیسی.
بستر های آموزش
دانشگاه مذاهب اسلامي جزو دانشگاه هایی است که دو اصل مهم را مورد توجه قرار داده است. اول: تعلیم و تربیت دینی دانشجویان و ایجاد زمینه های بهره وری اخلاقی و انسانی – اجتماعی به علاوه تقویت روحیه تقریب و انگیزه حرکت به سوی تفاهم و گفتگو با همکیشان و برادران دینی و ایمانی بر اساس تمسک به اصول اعتقادی و دینی و دوم : لزوم رشد و شکوفایی علمی دانشجویان به منظور تحقق اهداف و سیاستهای رسمی این دانشگاه و نیز ایجاد توانایی در دانشجویان برای ادامه تحصیل در مقاطع بالا (کارشناسی ارشد و دکتری) در نهادهای آموزشی معتبر و مهم داخل یا خارج از کشور. با توجه به این اصول قطعاً نمی توان در ایجاد تحولات مشارٌالیه صرفاً به مباحث تئوریک بسنده کرد. روش های تربیتی و تعلیمی در این دانشگاه هم در کلاس های درس پیگیری می شود و هم خارج از آن به صورت فعالیت های فوق برنامه و برنامه ریزی برای رشد دانشجویان در محیط و فضای دانشگاه و قسمت های مختلف آن برگزاری سمینارها، همایش ها، سفرهای علمی تحقیقی، دعوت از اندیشمندان مسلمان برای ارائه نظرات و ديدگاه هاي خویش چه در مورد مباحث علمی که دانشجو موظف است در ضمن برنامه درسی خود آن ها را تعقیب کند چه در مباحث روز که دانشجو باید از یافته های علمی خویش برای تحلیل آن ها بهره برداری کند، از جمله راهکارهای عملی است که برای بالا بردن سطح علمی و معنوی دانشجویان از آنها استفاده می شود. تشویق و ترغیب دانشجویان به انجام فعالیت های علمی در رشته خود و انعکاس آن در نشریات دانشجویی که به همت دانشگاه راه اندازی شده نیز از جمله بسترهایی است که به رشد و شکوفایی علمی دانشجویان منتهی خواهد شد.
زمینه های تبحر فارغ التحصیلان
تخصص اصلی دانشجویان این رشته در وهله اول به حوزه اندیشه فلسفی و عرفانی مربوط می شود. اما با توجه به چند وجهی بودن برنامه های این دانشگاه و اجرای دقیق همه مفاد برنامه در طول دوره تحصیل، دانشجویان در زمینه های دیگری همچون زبان عربی و زبان انگلیسی هم به معنای عمومی کلمه هم به معنای تخصصی کلمه، مباحث تاریخی اندیشه اسلامی و غربی، تفکرات تقریبی و راهکارهای تحقق اهداف تقریبی در جوامع مسلمان نیز تبحر پیدا می کنند.
کیفیت ادامه تحصیل
هم اکنون برنامه رشته فلسفه و عرفان اسلامی برای دوره کارشناسي طراحی شده است. البته برای فارغ التحصیلان این رشته، امکان ادامه تحصیل در کارشناسی ارشد رشته های فلسفه و عرفان در کلیه دانشگاه ها فراهم است. چرا که گروه آموزشی فلسفه در دانشگاه مذاهب اسلامي برای تحقق همین امر نه تنها به اجرای کامل برنامه آموزشی خود اهتمام کامل دارد و از اساتید شناخته شده و مجرب کشور برای امر آموزش بهره برداری می کند، بلکه با تمسک به راه کارهای علمی و اجرایی دقیق، توانسته است میزان بهره وری آموزشی در دانشجویان خویش را تا حد زیادی افزایش دهد تا جایی که فارغ التحصیلان این رشته، کارنامه درخشانی در آزمون های ورودی سایر دانشگاهها داشته اند.
چشم انداز و آتیه شغلی فارغ التحصیلان
در شغل مناسب دو قاعده و اصل وجود دارد : الف - توکل ب - تعهد و تخصص. با توجه به روحیات معنوی فارغ التحصیلان دانشگاه مذاهب اسلامی و نیز تخصص علمی قابل قبولی که در پایان دوره برای ایشان ایجاد می شود، و همچنین با کارورزی های علمی که در طول دوره، دانشجویان به انجام آنها ترغيب می شوند، دانش آموختگان این رشته، در آینده از وضعیت بسیار خوبی برخوردار خواهند بود.
اساتید
تقریبا تمامی اساتیدی که تدریس دروس تخصصی این رشته را بر عهده دارند، از اساتیدی هستند که در آموزش دروس تخصصی فلسفه و عرفان سابقه دیرینه ای دارند و در مراکز علمی و دانشگاهی شناخته شده اند، اکنون اساتیدی چون دکتر دینانی، دکتر محمدزاده، دکتر خسروپناه، به تدریس در این دانشگاه مشغول هستند.
کیفیت دروس تخصصی ارائه شده
برنامه ریزی های دقیق و اجرای آنها موجب شده است که سرفصل مصوب وزارت علوم در این رشته به صورت کامل اجرا شود. در برخی از مراکز آموزش عالی به دلایل مختلفی سرفصل مصوب تکمیل نمی شود. یکی از دلایل کامل نشدن، هفته های آموزشی است، اما خوشبختانه در این دانشگاه با عنایت اساتید محترم و نظارت دقیق آموزشی گروه، نه تنها تمام هفته های آموزشی تکمیل می شود بلکه سرفصل ها به طور کامل پوشش داده می شود. از این گذشته در مواردی که لازم به نظر می رسد، گروه آموزشی با در نظر گرفتن برنامه ها و ساعات تکمیلی به غنای مباحث می افزاید. رمز موفقیت دانش آموختگان این رشته نیز همین دقت ها و برنامه ریزی ها است
رشته ادیان هر چند یکی از رشته های جدید و دارای سابقه ای حدود دو قرن در اروپا و نیم قرن در ایران است، اما مطالعات دین پژوهی، سابقه ای طولانی دارد. افلاطون را می توان نخستین دانشمندی دانست که به مطالعه ادیان پرداخت.
در اسلام، مطالعات دین شناسی دارای پیشینه ای طولانی است و از ابعاد و جنبه های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که در قرآن کریم از برخی از ادیان از جمله یهود، مسیحیت، صابئین، مجوس و همچنین از پیروان آنها و اعتقادات و باورهای آنان سخن به میان آمده، مفسران، متکلمان، محدثان و حتی فقها و عارفان نیز به مناسبت ها، به سایر ادیان و پیروان و اعتقادات آن ها توجه کرده اند. عارفان قرون دوم، با مسیحيان ارتباط داشتند و در قرن سوم با برخی دیگر از ادیان، ازجمله بودائيان و هندوان نيز در ارتباط بوده اند، مفسرات بر مبناي گرايش هاي اعتقادی و شیوه های تفسیری خود، نسبت به سایر ادیان، موضع گیری های مختلفی داشتند. علاوه بر آن، برخی از متکلمان – یا مکاتب کلامی – متأثر از اندیشه های کلامی سایر ادیان بودند. مورخانی مانند، مقدسی، یعقوبی و طبری و نيز فرق نویسانی مانند، بغدادی و شهرستانی و حتی فهرست نویسانی چون، ابن ندیم نیز به بحث درباره تاریخچه، اعتقادات، آداب و آیین های دیگر ادیان پرداخته اند. اما از همه مهم تر ابوریحان بیرونی است که در کتاب تحقیق ماللهند به مطالعه تطبیقی دین اسلام و دین هندویی پرداخته و البته از اعتقادات مانویان، یونانیان و... نیز سخن به میان آورده است. در قرون بعد نیز برخی از متفکران و دانشمندان مسلمان به مطالعه سایر ادیان پرداختند که از آن جمله می توان داراشکوه (متوفی 1068 ق ) را نام برد. وی به شدت شیفته ادیان هندویی شد و دست به ترجمه و تطبیق این آثار با متون اسلامی زد و آثار ارزشمندی از جمله مجمع البحرین را پدید آورد. در میان دانشمندان معاصر نیز افرادی چون اقبال لاهوری، آیت الله مطهری، علامه طباطبایی وعلامه جعفری به مطالعات ادیان علاقه و توجه داشتند.
با این مقدمه مشخص شد که در اسلام، در قرون متمادی، به سایر ادیان توجه شده است. با این همه، مطالعات آکادمی ادیان ظاهرا در قرن 18 میلادی در اروپا آغاز شد. آنکتیل دوپرون از نخستین و مشهورترین دانشمندان اروپایی بود که به مطالعه متون دینی هندویی و زرتشتی پرداخت و هم او بود که اوپانیشادها را به فرانسوی ترجمه کرد. ترجمه اوپانیشادها شوپنهاور را به شدت تحت تأثیر قرار داد. بعدها به ویژه در اواخر قرن نوزدهم و در قرن بیستم مطالعات دین پژوهی گسترش بسیار یافت طوري كه مکاتب، شیوه ها و روش های مختلفی شکل گرفت. اما این رشته در ایران هنوز مراحل اولیه خود را طی می کند، و با آنکه حدود نیم قرن از حیات آن می گذرد، لازم است که توجه بیشتری به آن شود. در این رشته، تقریباً تمامی ادیان مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند. ادیان ابتدایی و قدیم و ادیان بزرگی مانند یهودیت، مسیحیت، هندو، بودا، کنفوسیوس، تائویی، جینی، شینتویی، زرتشتی، مانویت، زروانی و مزدکی. ادیان، هم از بعد تاریخی، کلامی – فلسفی و هم از بعد روش شناختی تدریس مورد مطالعه قرار مي گيرند.
دروس تخصصی
مهم ترین دروس تخصصی عبارتنداز: ادیان ایران پیش از اسلام، ادیان ابتدایی و قدیم، ادیان هندویی و بودایی، ادیان خاور دور، دین یهود و مسیحیت.
بسترهای آموزش
التبه بیشتر آموزشها به صورت نظری و تئوریک است اما در برخی از دانشگاهها از جمله دانشگاه مذاهب اسلامی، برای آشنایی دانشجویان با اعتقادات و مراسم و آیین های سایر ادیان، بازدیدهای علمی از معابد و مراکز دینی آنها صورت مي گيرد و همچنین اقدام به برپایی نشست های مشترک جهت تبادل افکار و آراء مذهبی نیز می شود.
زمینه های تبحر فارغ التحصیلان
در ایران، تخصص های این رشته، بیشتر به صورت امری ذوقی و فردی است و دانشجو است که از همان آغاز بر مبنای علاقه و توانایی خود، در یکی از شاخه های این رشته تخصصی فعالیت می کند.
کیفیت ادامه تحصیل
امکان ادامه تحصیل تا مقطع دکتری در ایران وجود دارد. مهم ترین دانشگاه های دارای مقطع دکتری عبارتند از: دانشکده الهیات دانشگاه تهران، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه تبریز، دانشگاه کاشان، دانشگاه سمنان، دانشگاه آزاد واحدهای علوم و تحقیقات، شمال، مرکز و شهرری.
چشم انداز و آینده شغلی فارغ التحصیلان
چنان که اشاره شد، وضعیت کنونی این رشته و فارغ التحصیلان آن رو به رشد و گسترش است که با کسب مدارج علمی در این رشته می توانند در مراکز علمی و تحقیقاتی، دانشگاهها، رایزن هاي فرهنگی در کشورهای مختلف مشغول به فعالیت گردند.
text
ضرورت و اهمیت :
دین مهمترین مؤلفه تمدن ها و فرهنگ های شناخته شده بشری است. در گذشته و در حال. دین با مصادیق و نمودهای مختلف خود، حیات فکری، معنوی و اجتماعی بشر رابه طور گسترده ای تحت تأثیر قرارداده است. شاید نقش مؤثر ادیان در قرن های متأخر تا حدودی نادیده گرفته شده باشد. اما امروزه با بروز بهران معنا و فضیلت در زندگی بشر متمدن. در نقش و اهمیت فزآینده ادیان در رفع این بحران تردیدی وجود ندارد.
ادیان ابراهیمی، یعنی یهودیت، مسیحیت و اسلام با گستره جغرافیایی و پراکندگی جمعیتی وسیعی که دارند در این فرآیند از جایگاه ویژه ای برخوردارند. خاستگاه مشترک، ارتباط متحوائی و مناسبات تاریخی این ادیان؛ اهمیت بررسی انها را دو چندان می کند. از این رو تأسیس دوره های دانشگاهی برای انجام آموزشی و پژوهش ه شیوه علمی، در این حوزه ضروری است تا دانش آموختگان و دانش پژوهان این عرصه بتوانند از عهده پاسخگوئی به نیاز روز افزون بخشهای علمی و نهادهای فرهنگی و ارتباطی کشور در این زمینه برآیند.
با توجه به لزوم بررسی ادیان ابراهیمی، مطالعه این ادیان باید به طور متمرکز و تخصصی صورت پذیرد تا از نتیجه قابل قبول علمی برخوردار باشد. از این رو مؤسسه آموزشی و پژوهشی ادیان و مذاهب با هدف برآوردن این نیاز اساسی به تأسیس رشته دانشگاهی ادیان ابراهیمی در مقطع کارشناسی ارشد اقدام کرده است.
2- تعریف و اهداف :
دوره کارشناسی ارشد رشته ادیان ابراهیمی یک دوره کامل آموزشی مطابق با ضوابط و مصوبات شورایعالی برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری است که به موضوع ادیان ابراهیمی یعنی یهودیت و مسیحیت می پردازد.(اسلام در رشته فرق و مذاهب اسلامی بررسی می شود)
مهم ترین اهداف این دوره عبارت است از:
الف) زمینه سازی برای پرورش و آموزش دانشوران و محققان صاحب نظر در ابعاد مختلف ادیان ابراهیمی؛
ب) تأمین کادر علمی دانشگاه ها و پژوهشگاه های کشور در زمینه ادیان ابراهیمی.
ج) پی ریزی زمینه تأسیس رشته های تخصصی ادیان ابراهیمی در مقطع دکتری
د) زمینه سازی برای تربیت نیروی انسانی متخصص و آگاه به ادیان ابراهیمی در جهت برقراری ارتباط و گفت و گو با اندیشمندان و پیروان آنان.
و) تربیت نیروی انسانی آگاه و معنوی به منظور پاسخ گوئی به مراکز فرهنگی داخلی و خارج از کشور
3- طول دوره و شکل نظام :
طول دوره کارشناسی ارشد رشته ادیان ابراهیمی 2 سال است که بر اساس مصوبات شورای عالی برنامهریزی وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری در چهار نیم سال ( هر نیم سال برابر شانزده هفته) ارائه می گردد. در این مدت پایان نامه کارشناسی ارشد نیز دفاع خواهد شد.
تبصره : جهت تکمیل واحدهای آموزشی معوقه و تدوین پایان نامه؛ حداکثر دو نیم سال دیگر، بر طبق ضوابط به دانشجویان فرصت داده خواهد شد.
4- تعداد واحدهای درسی:
این دوره مشتمل بر 32 واحدآموزشی، به اضافه 20 واحد جبرانی است.
تبصره: گذراندن 20 واحددروس جبرانی برای دانشجویان الزامی است، مگر آن که در یکی از مراکز معتبر دانشگاهی یا حوزوی آن دروس را گذرانده باشندو مدارک آن را ارائه نمایند.
5- مواد امتحان ورودی و ضرایب آنها:
از دانشجویان این رشته امتحان ورودی از مواد علمی زیر به عمل می آید:
1. زبان انگلیسی
ضریب 4
2. زبان عربی
ضریب 4
3. معارف اسلامی (قرآن و حدیث)
ضریب 4
4. فلسفه و کلام اسلامی
ضریب 2
5. تاریخ ادیان
ضریب 4
6- شرایط پذیرش: پذیرش داوطلبان شرکت منوط به دا