تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر جریان وحدت و تقریب اسلامی

 تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر جریان وحدت و تقریب اسلامی

خانم دکتر افتخار دانش پور؛ عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی

وقوع انقلاب اسلامی  در ایران به رهبری فقیهی اسلام شناس یکی از رخدادهای بزرگ نیمه دوم سده بیستم بود که منشأ تغییرات و تحولات فراوان در کشورهای منطقه و نیز ساختار قدرت جهانی شد .این تأثیرگذاری به طور عمده در پیشبرد روند بیداری و آگاهی مسلمانان و افزایش فعالیت‌های مؤثر دینی در کشورهای اسلامی قابل مشاهده است ؛ چرا که درست  در عصری که دین و معنویت را در ردیف جادو و خرافات برمی شمردند ، پیروزی این انقلاب  ، ایمان به غیب را به صحنه روزگار آورد.

بدون شک بارزترین اثر این تحول بزرگ ، در حوزه اندیشه‌های دینی قابل جستجوست ؛ زیرا پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار حکومت دینی ، انگیزه ساز کاوش در مبانی ایدئولوژیک اسلام  است . یکی از عمده‌ترین توجهات این انقلاب از بدو پیروزی توجه به جهان اسلام و مسائل پیرامون آن است. اندیشه تقریب بین مسلمانان که رفته رفته به حالت انزوا و انفعال گرائیده شده بود ، به برکت پیروزی انقلاب اسلامی جانی تازه به خود گرفت و با همت و هوشمندی  بنیان‌گذار فرزانه خود دچار تحولات بنیادی و هدفمند شد .

 خاطرنشان می‌شود که مفهوم تقریب مذاهب ، همگرایی پیروان مذاهب مختلف در عین وجود اختلافات مذهبی است ؛ چراکه حذف اختلاف و تنوع فکری و مذهبی نه ممکن است و نه مطلوب ؛ آنچه مطلوب و شدنی است ، یافتن راهبردهای نظری و عملی برای مدیریت صحیح پدیده تعدد باورهای مذهب و جلوگیری از آسیب‌ها و پیامدهای زیان‌بار واگرایی اسلامی است .

 با پیروزی انقلاب اسلامی همگرایی اسلامی هویتی ثمر آفرین پیدا نمود، تغییر نگرش به اندیشه تقریب از یک مسئله فرعی به عنصری سیاسی و تحول آفرین از دستاوردهای ایدئولوژیک انقلاب اسلامی به شمار می‌آید .انقلاب با تمسک به این آموزه برای همگان هویتی جدید از تقریب پدید آورد ؛ هویتی که آدمی را به هدفی مقدس در جهت پی گیری آرمان‌های بلند اسلامی فرا می‌خواند . وحدت مذاهب اسلامی بر اساس اصول مسلم و مشترک اسلامی و اتخاذ موضع واحد برای تحقق اهداف عالیه امنای اسلامی و موضع‌گیری واحد در برابر دشمنان اسلام با احترام به التزام قلبی و عملی هر یک از مسلمانان به مذهب خویش ، خود هویت نوینی برای تقریب است .

انقلاب اسلامی با محوریت تفکر و اندیشه بنیان‌گذار خود امام خمینی (ره) ، وحدت و تقریب را یک تاکتیک و یا ابزار مصلحتی برای پیش برد اهداف و مقاصد سیاسی نمی‌بیند .وحدت را یک اصل مسلم دینی ، اسلامی تعریف نموده و لازمه توفیق در مبارزه با دشمن اصلی و موفقیت در رهایی از وضعیت اسفبار کنونی مسلمین را در گرو همبستگی دانسته است .انسجام و وحدت جمعی ، مهم‌ترین مسئله امت اسلامی است .استعمارگران نیز پی به اهمیت آن برده و در دهه‌های اخیر در صدد شکستن آن برآمده و با نقشه‌های شوم بهره‌های ظالمانه فراوانی برده‌اند .شاهد مثال‌های روشن تلاش انقلاب برای تحقق آرمان وحدت و تقریب مواردی چون اهمیت به مسئله فلسطین و روز قدس ، هفته وحدت و برگزاری کنفرانس‌های متعدد در این رابطه  ، حج ابراهیمی و...است .

در دوران معاصر، انقلاب اسلامی وحدت مسلمانان را به گفتمان غالب تبدیل نموده و این مهم را سبب مجد، اقتدار و عزت مسلمین معرفی می‌کند. نیل به این آرمان امری است ممکن، زمینه‌های آن موجوداست و ظرفیت‌های جهان اسلام توان عملیاتی نمودن آن را دارد و این همان استراتژی کلان اسلامی است که شریعت و عقل آن را ضروری دانسته و از مبانی استقرار دینی نیز برخوردار است.

عقیده به توحید، مناسک مشترک، معضلات و دردهای مشترک، جمعیت انبوه مسلمانان، برخورداری ایشان از ذخائرغنی اقتصادی و سایر توانمندی‌ها ...می‌تواند شوق به انسجام را در دل مسلمانان بپروراند و زمینه انتقال قدرت جهانی را فراهم آورد.

مقام معظم رهبری نیز در همین راستا بالا بردن اراده جمعی، اراده اسلامی، ارتباطات درونی دنیای اسلام و استفاده از فرصت‌ها را راه‌کار مناسبی برای رسیدن به عزت و اقتدار جهان اسلام به شمار آورده؛ از این رو تدوین منشور وحدت را ضروری می‌دانند.

امروز، آموزه تقریب نه تنها هویتی تقریبی می‌سازد، بلکه رفتارها، کنش‌ها و هنجارهای جدیدی از آن پدید می‌آورد. در نتیجه این «هویت سازی» و «هنجار آفرینی» است که نهضت‌های بزرگی برای مبارزه با ظلم و بیداری در جهان اسلام پدید می‌آید.

تحولات جاری در عرصه بین‌الملل، رویکرد دینی و معنوی بشر معاصر و امواج وسیع اسلام خواهی و بیداری اسلامی در جهان به ویژه دنیای غرب مؤید این واقعیت است که انقلاب اسلامی ایران آغازگر کوشش در راستای هویت جدید تقریبی است. پرتو افشانی فجر انقلاب شکوهمند اسلامی، تأثیرات شگرفی در روشنایی و بیداری جهان اسلام گذاشت و درخشش نور نظام مردم‌سالاری دینی منشأ تحولات گسترده‌ای در خاورمیانه و دنیای اسلام بوده است.

بنابراین با توجه به تحولات پرشتاب جاری و متغیرهای متعدد در صحنه فرهنگی کشورها می‌بایست اندیشه تقریب را با توجه به تحولات، به روزرسانی نماییم. بازکاوی و باز پژوهی اندیشه و فرهنگ تقریب یک ضرورت عینی است.