جدیدترین اخبار :
  • برگزاری جلسه شورای دانشگاه
  • اعزام کاروان دانشجویی راهیان نور جنوب - واحد بندرعباس
  • گفتمان مهدویت - واحدبندرعباس
  • شب نشینی نیمه شعبان - واحد بندرعباس
  • مستند جنجالی - واحد بندرعباس

بررسی تطبیقی رویکرد عثمانیه و ابن تیمیه در نقل گزارش های تاریخ صدر اسلام/سیدعلی خیرخواه علوی

تاریخ اطلاعیه : 1/06/30 | تعداد بازدید :64

جلسه دفاعیه رساله دکتری «آقای سیدعلی خیرخواه علوی » دانشجوی مقطع دکتری رشته تاریخ اسلام مورخ 1401/06/30 از ساعت 13 در سالن جلسات دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی برگزار شد.

عنوان رساله:

بررسی تطبیقی رویکرد عثمانیه و ابن تیمیه در نقل گزارش های تاریخ صدر اسلام

استاد راهنما: دکتر نعمت الله صفری فروشان

اساتید مشاور: دکتر عبدالله فرهی- دکتر عثمان یوسفی

اساتید داور: دکتر مهران اسماعیلی- دکتر یونس فرهمند- دکتر محمدرضا هدایت پناه

 

چکیده

به­دنبال کشته شدن عثمان بن عفان خلیفه سوم و شکل­گیری اندیشه عثمانیه با داعیه خونخواهی از خلیفه مقتول، این اندیشه با حمایت معاویه و دیگر حاکمان اموی در همه شئون و نیز علوم اسلامی از جمله حدیث، سیره و تاریخ نفوذ یافت و به شکل­گیری مکتب تاریخ­نگاری عثمانیه انجامید. اندیشه عثمانیه با تربیت عالمان دینی که در «اهل حدیث عثمانی» ظهور و بروز یافته بودند، فراگیر و به­صورت مذهب كلامي درآمد. با ظهور مرجئه به­تدریج از اواخر سده اول گرایش­های فکری اکثریت جامعه که تا بدان روز نگاه مثبتی نسبت به علی(علیه السلام) نداشتند، دچار دگرگونی شد. ظهور معتزله، سقوط امویان و قدرت­گیری عباسیان به روند تغییر در تفکر جامعه سرعت داد و این­گونه به­تدریج نظریه «تربیع» طرح گردید و علی(علیه السلام) در زمره خلفای نخستین شمرده شد تا آنکه در سده سوم با تلاش­های احمد بن حنبل این نظریه فراگیر شد و اندیشه عثمانیه از غلبه افتاد. در سده­های ۷ و ۸ق در شرایطی که جامعه اسلامی چند سده از تفکرات اولیه عثمانیه فاصله گرفته بود، إبن­تیمیه(د. 728هـ)، به­عنوان یکی از شخصيت‌هاي شناخته شده جهان اسلام، با طرح دیدگاه­هایی در خصوص شخصیت­های اسلامی همچون: «خلفای راشدین، فاطمه(سلام الله علیها)، حسنین(علیه السلام)، حاکمان اموی به­ویژه معاویه و یزید، انصار و صحابه» و نیز در موضوعات، حوادث و رویدادهای بسیاری همچون: «حوادث دوران حیات پیامبر(صلی الله علیه و آله)، حکومت علی و حسن(علیهما السلام) و نیز حادثه عاشورا» جامعه اسلامی را با دیدگاه­های جدید خود آشنا کرد. نزدیکی مبانی فکری و اعتقادی و نیز رویکردهای تاریخی إبن­تیمیه با دیدگاه­های عثمانیه، إبن­تیمیه را در مظان اتهام به عثمانیه و ناصبه قرار داد. این پژوهش با بهره­گیری از روش توصیفی - تحلیلی و با رویکرد تطبیقی و مقایسه­ای به­دنبال آن است تا ضمن شناخت عثمانیه و شاخصه­های تاریخ­نگاری آنان و نیز إبن­تیمیه و دوران حیات وی، با استقصای حداکثر موارد تمایز و تشابه میان تاریخ­نگاری إبن­تیمیه و عثمانیه و تبیین مواضع خلاف و وفاق واقعی میان آن دو، به شناخت عمیق­تر از گرایش­های تاریخی إبن­تیمیه دست یابد. نتایج مطالعات و بررسی منابع و مآخذ و نیز پژوهش­های جدید حاکی از آن است که إبن­تیمیه در موارد زیادی در مواجهه با گزارش­های تاریخی، همسو با تاریخ­نگاران عثمانیه گام برداشته است، ردّ حداکثری روایات فضائل اهل­بیت به­ویژه فضائل امام علی(علیهم السلام) و نیز پذیرش و استناد به برخی روایات منقَصت اهل­بیت نمونه­ای از این رویکرد ابن­تیمیه است. اما در دیگر سو ابن­تیمیه در بسیاری موارد نیز رویکردی متعارض با مبانی فکری و تاریخی عثمانیه اتخاذ کرده است، پذیرش برخی فضائل اهل­بیت و تنقیص دشمنان امیرالمؤمنین به ویژه عثمانیه و اذعان به برتری اهل­بیت(علیهم السلام) بر بنی امیه از جمله این موارد است. از این­رو گرچه او متأثر از شرایط و فضای سیاسی، فرهنگی و اعتقادی شام و مصر از جمله تسلط فرهنگی حنابله و نیز تنفر عمومی جامعه نسبت به شیعه از شخصیتی ضدشیعی و افراطی برخوردار است اما با توجه به مواضع ضد عثمانیه وی در حوزه سیره و تاریخ صدر اسلام، نمی­توان او را عثمانی و نیز ناصبی دانست.

کلید واژه: عثمانیه، مکتب تاریخ­نگاری عثمانیه، إبن­تیمیه، بنی امیه، عثمان بن عفان.

آرشیو اخبار
سامانه پیامکی و ایمیل

بازگشت به ابتدا