حرکت در مسیر وحدت از ضرورت‌های جامعۀ اسلامی معاصر است که می‌بایست بر میراث غنی این تمدن عظیم استوار گردد. متون اسلامی بخش مهمی از میراث این تمدن را تشکیل می‌دهد. شناخت عوامل مؤثر بر ایجاد این متون در قرون اولیۀ اسلامی، خواهد توانست نمای روشنی از فضای تدوین و نگارش آن‌ها را آشکار نماید. بی‌تردید بسیاری از مؤلفه‌های تقریبی یا اختلافی، در چگونگی ایجاد متون نیز نقش داشته‌اند. فهم مبنای این مؤلفه‌ها، در تقویت و استمرار همزیستی مسالمت‌آمیز مسلمانان و حرکت امت اسلامی در مسیر احیای تمدنی‌شان مؤثر است؛ بنابراین شایسته است زمینه‌های همگرایی و واگرایی در متون تاریخ و جغرافیای اسلامی، با اتکا بر مبانی علمی بررسی و تحلیل شود.